Dziecko z depresją w szkole i w przedszkolu
Dzieci podobnie jak dorośli mogą doświadczyć nastroju, który potocznie określa się jako depresję. Dzieje się tak, gdy doznają frustracji, rozczarowania lub przezywania a także na skutek smutku związanego ze stratą w ich życiu. Uczucia trudne wywołane dość różnymi sytuacjami zazwyczaj szybko mijają, są jednak dzieci które przez długi czas przeżywają smutek, z którym nie potrafią sobie poradzić. Można opowiedzieć, że cierpią z powodu depresji – choroby, która do niedawna rozpoznawano tylko u dorosłych.
Zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży, poza kilkoma różnicami rozpoznaje się na podstawie kryteriów przyjętych do diagnozowania depresji u dorosłych.
Musimy wiedzieć o tym, że depresji nie da się rozpoznać u dzieci, jeśli z nimi nie porozmawiamy o ich samopoczuciu, nastroju, problemach. Dzieciom trudno nazywać swoje uczucia dlatego częściej wyrażają je w zachowaniach, które bardziej przyciągają uwagę otoczenia.
Obecnie wiemy, że zarówno dzieci „ciche”, spokojne, wycofane ale i drażliwe kierowane do specjalistów w związku ze ”złym zachowaniem” mogą cierpieć z powodu depresji.
U jednych i u drugich mogą wystąpić zaburzenia, które mogą przynieść negatywne skutki, takie jak:
- pogorszenie przystosowania społecznego;
- trudności w nauce szkolnej;
- niekiedy zwiększone ryzyko samobójstwa;
- zwiększone ryzyko depresji w przyszłości.
Z badań wynika, że w okresie dzieciństwa tyle samo dziewcząt i chłopców choruje, a w okresie dojrzewania dwa razy więcej dziewcząt. Częstą cechą depresji okresu dzieciństwa i dojrzewania jest wysoki współczynnik współzachorowalności. Najczęściej z chorobą tą występują zaburzenia lękowe. Wielu naukowców wysuwa tezę, że zaburzenia lękowe i depresja mogą mieć wspólne podłoże. Inne zaburzenia współwystępujące z depresją, to tzw. zaburzenia eksternalizacyjne. Należą do nich zaburzenia zachowania, opozycyjno-buntownicze, zespół nadpobudliwości ruchowej zwany deficytem uwagi (ADHAD) i zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych.
U depresyjnych dziewcząt częściej współwystępują zaburzenia lękowe, zaś u chłopców z depresją zauważane są częściej zaburzenia zachowania i ADHD.
Objawy depresji :
- smutek;
- ograniczenie lub rezygnacja z zainteresowań i aktywności, które przedtem sprawiały radość;
- zmiany w zakresie aktywności psychoruchowej – spowolnienie lub pobudzenie;
- poczucie braku nadziei;
- poczucie braku sensu życia ;
- niskie poczucie własnej wartości;
- nadmierne poczucie winy;
- poczucie bezradności;
- spadek energii;
- nadmierna męczliwość;
- zaburzenia koncentracji uwagi;
- wzrost lub spadek apetytu;
- zmiana wzorca snu.
Należy pamiętać, że u wielu dzieci cierpiących na depresję, głównym nastrojem nie jest smutek lecz drażliwość. Dzieci mogą sygnalizować swoje problemy (zazwyczaj tak się dzieje) przez zachowanie.
O wystąpieniu depresji mogą świadczyć typowe zachowania: zmiana wzorca odżywiania i snu, trudności w funkcjonowaniu szkolnym (częstsze spóźnienia, zwiększona absencja, unikanie lekcji, wycofanie się z aktywnego udziału w lekcjach, brak przygotowania do lekcji, trudności w usiedzeniu w bezruchu, kręcenie się, niepokój manipulacyjny (np.: skręcanie włosów, skubanie skóry).
- nagłe wybuchy złości, wzmożona płaczliwość, drażliwość;
- przejawy niepokoju, lęku, napięcia;
- sięganie po alkohol i narkotyki;
- skargi na bóle różnych części ciała (głowy, ramion, nóg, brzucha mimo braku przyczyny somatycznej).
Cechy depresji u dzieci wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym
Jeśli u dziecka w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym zauważysz drażliwość, apatię, brak zainteresowania czynnościami, które wcześniej bardzo lubił, niechęć do współpracy, brak łaknienia, skargi na bóle głowy, brzucha, nóg wycofanie się z aktywności lub zachowania mające na celu zwrócenie na siebie uwagi, zasygnalizuj to rodzicom, powiedz im że ich dziecka może dotyczyć problem depresji i zachęć do konsultacji z lekarzem.
Przyczyny depresji:
- Procesy biochemiczne zachodzące w mózgu, wśród nich można wyróżnić:
- czynniki genetyczne;
- wpływ środowiska zewnętrznego.
Istotny jest w tej chorobie czynnik genetyczny – ryzyko wystąpienia tej choroby u rodziców waha się w granicach 15-45 %
- nadużywanie alkoholu i innych substancji psychoaktywnych przez członków rodziny;
- przewlekła choroba rodzica;
- utrata ukochanej osoby (śmierć lub rozwód);
- psychiczne, fizyczne lub seksualne wykorzystywanie;
- przewlekły konflikt małżeński;
- zaniedbanie;
- brak zainteresowania;
- wrogość i emocjonalne odrzucenie;
- nadmierna kontrola przez rodziców;
- trudna sytuacja materialna lub społeczna izolacja rodziny;
- stres wywołany szkolną sytuacją (np.:nadmierne wymagania n-li, atmosfera wrogości, napięcia w klasie, przemoc rówieśnicza, niepowodzenia szkolne, niesprawiedliwe ocenianie).
Na nawroty choroby szczególnie silnie wpływają (psychiczna choroba któregoś z rodziców, rozwód rodziców, przemoc w rodzinie). W wyniku tych przyczyn dziecko przeżywa silą złość i wrogość, które kieruje przeciwko sobie w postaci samokrytyki. Nieprawidłowe relacje rodzinne prowadzą do negatywnych przekonań na temat własnej wartości a z drugiej strony utrudniają nabywanie umiejętności radzenia sobie z trudnościami.
Niska samoocena prowadzi do tego, że dziecko ocenia siebie samo w nadmiernie krytyczny sposób. Dziecko depresyjne będzie tłumaczyć negatywne, trudne wydarzenia własnymi, właściwościami, będzie nadmiernie obarczać siebie winą, a co za tym idzie będzie osądzać samo siebie w nadmiernie krytyczny sposób.
Epizod dużej i małej depresji
Leczenie dzieci i młodzieży powinno uwzględniać wszystkie sfery prawidłowego funkcjonowania: trudności społeczne, kłopoty z nauką, trudności w rozwiązywaniu problemów społecznych, kontrolowaniu emocji , nieprawidłowe relacje rodzinne.
W przypadku leczenia stosuje się terapię indywidualną, grupową lub rodzinną.
W trakcie pozwala ona na dokonanie zmian zarówno w sposobie myślenia, przeżywania
i funkcjonowania. W pewnych sytuacjach konieczne jest włączenie farmakologii.
Leki przeciwdepresyjne i ich działanie zaczyna być skuteczne po 2,3 a czasem 4 tygodniach stosowania. W początkowym okresie leczenia dziecko może być niespokojne, rozdrażnione, skarżyć się na bóle głowy, brzucha, nudności, trudności z zasypianiem lub nadmierną senność.
Należy pamiętać, że zarówno dziecko ciche, wycofane, smutne jak i to drażliwe, sprawiające problemy wychowawcze może cierpieć z powodu depresji.
UWAGA NAUCZYCIELU, RODZICU !!!
Unikaj wypytywania, i wyrażaj gotowość do wysłuchania – nie krytykuj i nie podważaj.
Czynniki ochronne i zapobieganie wystąpienia choroby:
- bezpieczne i stabilne otoczenie w którym dziecko spędza pierwsze lata życia;
- stabilna atmosfera w środowisku szkolnym.
W niwelowaniu niekorzystnych oddziaływań środowiska pomocne okazać się mogą:
- promowanie zdrowia psychicznego w przedszkolu i szkołach;
- zapewnienie uczniom możliwości uzyskania wstępnej porady w szkole (pedagog, psycholog szkolny lub inna kompetentna osoba);
- przygotowanie szerokiej oferty zajęć pozaszkolnych;
- organizowanie zajęć psychoedukacyjnych i warsztatów dla rodziców;
- w pracy z rodzicami podkreślenie ważności spędzania czasu z dziećmi.
Podsumowanie:
- Depresja jest chorobą, która również występuje u dzieci !!!
- Drażliwość i trudne zachowania mogą świadczyć o depresji;
- Najczęściej chorują nastolatki, rzadziej dzieci młodsze;
- Główną metodą leczenia depresji u dzieci jest psychoterapia, dodatkową - leki;
- Depresja jest chorobą uleczalną;
- Leczeniem depresji dziecięcej zajmują się psychiatrzy dziecięcy, psychoterapeuci, psychologowie;
- Pomoc dziecku z depresją zaczyna się od zrozumienia jego choroby.
Żródło:
www.ore.edu.pl One są wśród nas, Dziecko z depresją w szkole i w przedszkolu.
M. Turno, W-wa 2010.
Bee H.(2004), Psychologia rozwoju człowieka, Zysk i S-ka, Poznań
Hallstrom C., McClure N. (2007), Depresja. Odpowiedzi na pytania, (wyd.polskie red. Heitzman J., ElsevierUrban and Partner, Wrocław.
Kendall P.C. (2004), Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Opracowanie: Musiał Dominika